- Τι ονομάζεται υπογονιμότητα;
Ως υπογονιμότητα ορίζεται η αδυναμία σύλληψης από ζευγάρι το οποίο είναι σεξουαλικά ενεργό, δε χρησιμοποιεί μέσα αντισύλληψης και κάνει προσπάθειες για εγκυμοσύνη τουλάχιστον ένα χρόνο. Πρωτογενής ονομάζεται η υπογονιμότητα όταν εμφανίζεται σε ζευγάρι που δεν έχει ξαναποκτήσει παιδιά, ενώ αντίθετα αν υπάρχουν ήδη παιδιά (από τον/την ίδια ή άλλους συντρόφους) η υπογονιμότητα ονομάζεται δευτερογενής.
- Πόσο συχνή είναι η υπογονιμότητα;
Η υπογονιμότητα φαίνεται να είναι ένα αρκετά συχνό φαινόμενο, που μπορεί να εμφανιστεί σε ζευγάρια όλων των ηλικιών. Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες περίπου των 15% των ζευγαριών δεν μπορούν να επιτύχουν εγκυμοσύνη τον πρώτο χρόνο ελεύθερων επαφών και αναζητούν ιατρική καθοδήγηση. Το πραγματικό ποσοστό βέβαια μπορεί να είναι αρκετά μεγαλύτερο, καθώς αρκετά ζευγάρια αποφεύγουν να συζητήσουν το θέμα με εξειδικευμένους γιατρούς, που μπορούν να συμβάλουν αποτελεσματικά στη διάγνωση και την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας.
- Πόσο συχνά οφείλεται η υπογονιμότητα ενός ζευγαριού στον άνδρα;
Ενώ δεν είναι πάντα εύκολο να ανευρεθεί το ακριβές αίτιο της υπογονιμότητας και αρκετές φορές αυτή μπορεί να είναι συνδυαστική (δηλαδή να οφείλεται τόσο στον άντρα όσο και στη γυναίκα), περίπου στο 50% των υπογόνιμων ζευγαριών εντοπίζεται κάποιος σχετιζόμενος με τον άντρα παράγοντας που μπορεί να επηρεάζει τη γονιμότητα. Για αυτό το λόγο ΚΑΘΕ ζευγάρι που αντιμετωπίζει θέματα υπογονιμότητας θα πρέπει να εκτιμάται από κάποιον εξειδικευμένο ουρολόγο που ασχολείται με την αντρική υπογονιμότητα.
- Που μπορεί να οφείλεται η ανδρική υπογονιμότητα;
Η ανδρική υπογονιμότητα μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως :
-Λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος.
-Κακοήθειες (καρκίνος όρχι, καρκίνος πέους).
-Παθήσεις των όρχεων (κιρσοκήλη, κρυψορχία).
-Επίδραση εξωτερικών παραγόντων (ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία).
-Ενδοκρινολογικές διαταραχές
-Γενετικά σύνδρομα.
-Ανατομικές ή λειτουργικές διαταραχές του ουροποιητικού συστήματος (εκ γενετής ή επίκτητες).
Παρόλη την ενδελεχή διερεύνηση, σε ένα ποσοστό 30-40 % των ανδρών με διαταραχές στο σπερμοδιάγραμμα δεν ανευρίσκεται κανένα προφανές αίτιο. Σε αυτή την περίπτωση γίνεται λόγος για ιδιοπαθή ανδρική υπογονιμότητα.
Στο 20-30 % των ζευγαριών που διερευνώνται για υπογονιμότητα δεν θα μπορέσει να αναγνωρισθεί κανένα αίτιο ούτε από τη μεριά του άντρα ούτε της γυναίκας. Αυτό ονομάζεται ανεξήγητη υπογονιμότητα (unexplained infertility).
- Tι εξετάσεις θα πρέπει να κάνει ένας άντρας που διερευνάται για υπογονιμότητα;
Αρχικά θα πρέπει να τονιστεί ότι ο έλεγχος της υπογονιμότητας περιλαμβάνει την εξέταση και των δύο συντρόφων / συζύγων, του άντρα από τον εξειδικευμένο ουρολόγο και της γυναίκας από τον εξειδικευμένο γυναικολόγο. Πολλές φορές αυτές οι 2 ειδικότητες θα χρειαστεί να συνεργαστούν στενά για την σωστή αναγνώριση των αιτιών της υπογονιμότητας, ενώ συχνά θα απαιτηθεί και συνδρομή άλλων γιατρών, όπως ενδοκρινολόγων ή γενετιστών. Στη διερεύνηση ενός άντρα για υπογονιμότητα περιλαμβάνονται:
-Κλινική εξέταση : αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της διαγνωστικής προσέγγισης ενός υπογόνιμου άντρα. Εδώ περιλαμβάνονται, εκτός άλλων η εκτίμηση των δευτερογενών χαρακτηριστικών φύλου, η εξέταση του μεγέθους και της σύστασης των όρχεων, η ύπαρξη κιρσοκήλης ή γυναικομαστίας. Ο εξειδικευμένος στην ανθρώπινη αναπαραγωγή ουρολόγος είναι κατάλληλος για να εντοπίσει σημεία από την κλινική εξέταση που θα κατευθύνουν τον περαιτέρω διαγνωστικό έλεγχο.
-Σπερμοδιάγραμμα : είναι μια από τις βασικότερες εξετάσεις που θα πρέπει να κάνει ένας άντρας που διερευνάται για υπογονιμότητα. Το σπερμοδιάγραμμα θα δώσει σημαντικές πληροφορίες τόσο για την σύσταση του σπέρματος και τα χαρακτηριστικά των σπερματοζωαρίων, όσο και για τα πιθανά αίτια που μπορεί να προκαλούν τις παρατηρούμενες αλλοιώσεις. Σε μία εξέταση σπερμοδιαγράμματος μπορεί να περιλμβάνονται:
1) Βασικός έλεγχος : συστήνεται σε όλους τους εξεταζόμενους και περιλαμβάνει εκτός από τη μέτρηση της ποσότητας και του pH του εκσπερματήματος, τον προσδιορισμό του αριθμού, της κινητικότητας και της μορφολογίας των σπερματοζωαρίων.
2)Εκτεταμένος έλεγχος : εδώ μπορεί να περιλαμβάνεται ο προσδιορισμός κάποιων βιοχημικών παραμέτρων του σπέρματος (φρουκτόζη, ψευδάργυρος), η ανεύρεση αντισπερματικών αντισωμάτων και η μέτρηση του δείκτη κατακερματισμού του DNA (DNA fragmentation index). Αυτές οι πιο εξειδικευμένες εξετάσεις δε συστήνονται σε όλους τους άντρες και θα πρέπει να γίνονται μόνο μετά από παραπομπή του ουρολόγου.
3)Εξειδικευμένος έλεγχος : σε αυτή την κατηγορία ανήκουν κάποιες πολύ εξειδικευμένες εξετάσεις, όπως η μέτρηση του οξειδωτικού στρες και η αντίδραση ακροσώματος. Αυτός ο πολύ εστιασμένος έλεγχος γίνεται συνήθως όταν ο ουρολόγος προσπαθεί να επιβεβαιώσει ή να αποκλείσει μια παθολογική κατάσταση και σίγουρα δεν ανήκει στις εξετάσεις ρουτίνας που γίνονται σε όλους τους άντρες που εξετάζονται.
Όπως γίνεται αντιληπτό, ο αριθμός των εξετέσεων που μπορούν να πραγματοποιηθούν σε ένα εκσπερμάτημα είναι πολύ μεγάλος και αυτή η διαδικασία μπορεί να είναι χρονοβόρα και αρκετά δαπανηρή για έναν άντρα που διερευνάται για υπογονιμότητα. Ο εξειδικευμένος στην ανθρώπινη αναπαραγωγή ουρολόγος είναι ο κατάλληλος ιατρός για να κατευθύνει τη διαγνωστική διαδικασία, να συστήσει τον απαραίτητο έλεγχο και να αποτρέψει τη διενέργεια περιττών εξετάσεων.
-Ενδοκρινολογικός έλεγχος : με τις εξετάσεις αίματος αυτές προσδιορίζονται διάφορες ορμόνες όπως η τεστοστερόνη και η FSH. Σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα του σπερμοδιαγράμματος, ο ουρολόγος μπορεί να βγάλει συμπεράσματα για την ύπαρξη συγκεκριμένων παθολογικών καταστάσεων.
-Γενετικός έλεγχος : αρκετές γενετικές διαταραχές,όπως οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες, οι μεταλλάξεις του γονιδίου της κυστικής ίνωσης ή η αγενεσία του σπερματικού πόρου σχετίζονται με την εμφάνιση υπογονιμότητας στους άντρες. Ο γενετικός έλεγχος σε δείγμα αίματος του εξεταζόμενου μπορεί να αναδείξει τέτοιες καταστάσεις.
-Υπερηχογραφικός έλεγχος : υπερηχογραφικός έλεγχος των όρχεων συστήνεται σε άντρες με διαταραχές στο σπερμοδιάγραμμα για την ανάδειξη καταστάσεων όπως οι νεοπλασίες και η κιρσκοκήλη. Σε πιο σπάνες περιπτώσεις και με συγκεκριμένες ενδείξεις μπορεί να συστηθεί η διενέργεια υπερηχογράφημα από το ορθό, για την καλύτερη απεικόνιση των σπερματικών πόρων και των σπερματοδόχων κύστεων.
- Πως μπορεί να αντιμετωπιστεί η ανδρική υπογονιμότητα;
Καθώς η ανδρική υπογονιμότηα αποτελεί συχνά μια σύνθετη και πολυπαραγοντική οντότητα, δεν υπάρχει η «ιδανική» αντιμετώπιση. Αυτό σημαίνει ότι κάθε υπογόνιμος άντρας θα πρέπει να αντιμετωπίζεται από τον ουρολόγο εξατομικευμένα, με βάση τα αποτελέσματα των διενεργηθέντων εξετάσεων και τους αιτιολογικούς παράγοντες που έχουν προσδιοριστεί . Εδώ δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι σε ένα ποσοστό που αγγίζει το 30%, δεν ανευρίσκεται κανένα αίτιο της ανδρικής υπογονιμότητας παρόλες τις παρατηρούμενες αλλοιώσεις στο σπερμοδιάγραμμα. Η αντιμετώπιση της ανδρικής υπογονιμότητας μπορεί να περιλαμβάνει :
-Αλλαγές στην καθημερινότητα / τρόπο ζωής : η απώλεια βάρους, η διακοπή του καπνίσματος και της κατανάλωσης αλκοόλ καθώς και η αύξηση της σωματικής άσκησης μπορούν να συνεισφέρουν στη βελτίωση της γονιμότητας.
-Φαρμακευτική θεραπεία : διάφορα σκευάσματα μπορεί να χρησιμοποιηθούν ανάλογα με την αιιτιολογία της υπογονιμότητας. Έτσι αντιοξειδωτικές ουσίες μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση του οξειδωτικού στρες ή ορμονικά σκευάσματα για την αντιμετώπιση του δευτεροπαθούς υπογοναδισμού.
-Χειρουργική θεραπεία : εδώ συγκαταλέγονται όλες οι χειρουργικές τεχνικές αποκατάστασης ανατομικών διαταρχών, όπως η χειρουργική διόρθωση μιας κιρσοκήλης που προκαλεί διαταραχές στο σπερμοδιάγραμμα ή η αποκατάσταση της απόφραξης του σπερματικού πόρου.
-Λήψη σπέρματος κατευθείαν από τους όρχεις : σε περιπτώσεις που στο σπερμοδιάγραμμα δεν αναγνωρίζονται σπερματοζωάρια (μια κατάσταση που ονομάζεται αζωοσπερμία) μπορεί να χρειασθεί η λήψη υλικού από τους όρχεις για την ανεύρεση σπερματοζωαρίων. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι (TESE, microTESE) ενώ στο Central Urology προσφέρουμε αυτές τις χειρουργικές τεχνικές σε συνδυασμό με εκτίμηση του υλικού από βιολόγο στο μικροσκόπιο μέσα στην αίθουσα χειρουργείου για πιο άμεσα αποτελέσματα.
-Τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής : σε περίπτωση που καμία από τις προαναφερόμενες τεχνικές δεν οδηγήσουν σε εγκυμοσύνη, τότε υπάρχουν αρκετές μέθοδοι εξωσωματικής διαχείρησης ωαρίων, σπερματοζωαρίων ή εμβρύων που μπορούν να συνεισφέρουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τη σπερματέγχυση (IUI), την εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) και την ενδοκυτταροπλασματική έγχυση σπέρματος (ICSI). Αυτές οι τεχνικές θα πρέπει να πραγματοποιούνται σε εξειδικευμένα κέντρα με εμπειρία σε τέτοιες διαδικασίες.
